Een zee van wetten: hoe behouden we overzicht en duidelijkheid?
Onze wetgeving groeit al decennia aan een indrukwekkend tempo. Het Belgisch Staatblad is hiervan de onmiskenbare getuige. Waar het Belgisch Staatsblad in 1924 nog 6.452 pagina’s telde, overschreed het in 2023 de kaap van 120.000 pagina’s. Als we naar de huidige legislatuur kijken, bemerken we indrukwekkende cijfers: 1.775 nieuwe wetten, of bijna één per dag. Hoewel dit op het eerste gezicht de ijver van onze wetgevende instanties benadrukt, roept het ook fundamentele vragen op. Is deze groei een probleem? Of schuilt het werkelijke knelpunt elders?
Versnippering en detailzucht
De groei van wetgeving wordt grotendeels gedreven door de versnippering van bevoegdheden binnen de Belgische staatsstructuur. Sinds de federalisering worden regels op verschillende niveaus uitgevaardigd. Een eenvoudige materie zoals eindtermen leidt daardoor tot drie verschillende regelingen: een voor Vlaanderen, een voor de Franse Gemeenschap en een voor de Duitstalige Gemeenschap. Dit geldt ook voor talrijke andere domeinen. Bovendien voegt de globalisering nieuwe internationale en Europese normen toe aan ons rechtssysteem.
De uitvoerende macht vult deze wetten vervolgens aan met gedetailleerde besluiten en bijlagen. Zo kan een simpele vraag – zoals de adoptie van een paard uit een asiel – worden vastgelegd in een koninklijk besluit dat verwijst naar bijlage 13. Deze gedetailleerde aanpak kan de begrijpelijkheid en toegankelijkheid van wetgeving ernstig onder druk zetten.
Een lawine van verouderde regels
Naast de exponentiële groei kampen we ook met verouderde wetgeving. Denk bijvoorbeeld aan het decreet uit de negentiende eeuw dat leden van het Belgische koningshuis verbiedt te trouwen met leden van de familie Oranje-Nassau. Ook het oude Burgerlijk Wetboek, gebaseerd op Napoleontische principes, blijft ondanks recente hervormingen op vele punten achterhaald.
Hoewel archaïsche regels zoals de “spionageduif”-bepaling intussen zijn afgeschaft, toont dit de noodzaak van een structurele evaluatie. Verouderde of irrelevante wetten kunnen leiden tot rechtsonzekerheid en een gebrek aan vertrouwen in het juridische systeem.
De impact van overmatige wetgeving
De toenemende wetgeving leidt tot overregulering, administratieve lasten en een gebrek aan transparantie. Burgers en bedrijven worden geacht op de hoogte te zijn van het geldend recht, maar de omvang en complexiteit maken dit haast onmogelijk. "Nemo censetur ignorare legem" – niemand kan zich beroepen op onwetendheid van de wet – dreigt in dit tijdperk eerder een onrealistische verwachting te worden dan een juridisch principe.
Naar een moderne en toegankelijke wetgeving
Het huidige juridische landschap vraagt om een fundamentele herziening van hoe we wetten maken, evalueren en communiceren. Hier zijn enkele concrete suggesties:
Focus op eenvoud en relevantie
Nieuwe wetten moeten getoetst worden op hun noodzaak, eenvoud en samenhang. Een verplichting tot regelmatige evaluatie – zoals in sommige Scandinavische landen – kan bijdragen aan een beheersbare omvang.Digitalisering en artificiële intelligentie
Digitale tools en AI-gestuurde platforms kunnen helpen om wetgeving toegankelijker te maken. Denk aan interactieve systemen die burgers en bedrijven een op maat gesneden overzicht geven van relevante regels.Bewustwording en educatie
Het invoeren van basiskennis recht in het middelbaar onderwijs kan de kloof tussen burgers en wetgeving verkleinen. Daarnaast kunnen overheidsinstanties proactief informeren via begrijpelijke campagnes en richtlijnen.Versnelling van modernisering
Verouderde wetten moeten sneller vervangen of afgeschaft worden. Het recent goedgekeurde strafwetboek is een stap in de goede richting, maar dit proces mag geen decennia duren.
Conclusie: minder kwantiteit, meer kwaliteit
De groeiende complexiteit van onze samenleving vraagt om een uitgebreid en dynamisch juridisch kader. De toename van wetgeving is in veel gevallen een onvermijdelijk gevolg van maatschappelijke veranderingen, globalisering en technologische vooruitgang. Dit betekent echter niet dat kwantiteit op zichzelf voldoende is; het is belangrijk dat wetten helder, toepasbaar en relevant blijven.
De wetgever speelt een cruciale rol in het waarborgen van een rechtvaardige samenleving en zet belangrijke stappen in het moderniseren van verouderde regels. Tegelijkertijd ligt er een gezamenlijke verantwoordelijkheid bij overheidsinstanties, bedrijven en juridische professionals om het normenkader toegankelijker en begrijpelijker te maken.
Door in te zetten op eenvoudige en transparante regelgeving, ondersteund door digitalisering en educatie, kunnen we het juridische systeem verder versterken. Een moderne wetgeving is geen doel op zich, maar een middel om burgers en organisaties meer zekerheid, duidelijkheid en vertrouwen te bieden in een steeds veranderende wereld.
https://www.jubel.be/de-explosie-van-onze-wetgeving-moet-er-iets-geschrapt-worden/
Justine SCHIEPERS
Advocaat-Medewerkster
Guy SCHIEPERS
Advocaat-vennoot
