Euthanasie in het kader van ondraaglijk psychisch lijden anno 2024

Het tragisch voorval van vorige week van bekendheid Aron Wade heeft Vlaanderen niet onberoerd gelaten. Hoe het met onze wetgeving gesteld is in het kader van ondraaglijk psychisch lijden is een juridisch en ethisch issue dat de laatste jaren erg speelt. Zeker omdat fysiek lijden als doorsnee veel meer acceptabel wordt beschouwd als psychisch lijden. Hoe het nu juist zit in kader van psychisch ongeneselijk ziek zijn, is momenteel aan veel debat onderworpen.

In oktober 2024 blijven de regels rond euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden in België zeer strikt en specifiek. De wetgeving voorziet dat een euthanasieverzoek kan worden ingediend door mensen die ondraaglijk en aanhoudend psychisch lijden en bij wie alle mogelijke behandelingen zijn uitgeput. De patiënt moet mentaal bekwaam zijn om een weloverwogen en herhaald verzoek te doen, en dit verzoek moet vrij zijn van externe druk.

Bij een euthanasieverzoek op basis van psychisch lijden moeten er extra voorwaarden worden nageleefd. Zo moet de arts een tweede en derde onafhankelijke arts raadplegen, waarbij minstens één van hen een psychiater moet zijn. Bovendien geldt er een wachttijd van minstens 30 dagen tussen het schriftelijk verzoek en de uitvoering van de euthanasie. De arts moet zich ook vergewissen dat het lijden werkelijk uitzichtloos is en dat er geen andere behandelingsopties zijn​.

De kernpunten van de regelgeving:

De Belgische euthanasiewet blijft bijzonder streng op het gebied van psychisch lijden, met duidelijke eisen voor het betrekken van meerdere medische professionals en het grondig evalueren van de situatie. Dit garandeert een zorgvuldige afweging van de noden van de patiënt tegenover de maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden

De Belgische wetgeving rond euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden is een van de strengste in Europa, met verschillende waarborgen om zowel de autonomie van de patiënt als de medische en ethische zorgvuldigheid te garanderen.

(i)    Ongeneeslijk en uitzichtloos lijden: De patiënt moet zich in een medisch uitzichtloze toestand bevinden waarbij psychisch lijden als ondraaglijk wordt ervaren. Dit lijden moet bovendien bewezen onomkeerbaar zijn​

(ii)   Mentaal bekwaamheid en vrijwillig verzoek: De patiënt moet handelingsbekwaam zijn en het verzoek vrijwillig, herhaald en weloverwogen doen. Een psychiatrische stoornis impliceert niet automatisch dat de patiënt geen geldig verzoek kan indienen, maar de arts moet zorgvuldig de wilsbekwaamheid beoordelen​

(iii)  Meerdere medische consultaties: Bij psychisch lijden zijn minstens drie artsen betrokken, waaronder een psychiater. Deze artsen moeten onafhankelijk van elkaar bevestigen dat de patiënt volledig op de hoogte is van de situatie en dat het lijden ondraaglijk en uitzichtloos is. Ook moeten ze concluderen dat alle mogelijke evidence-based behandelingen zijn uitgeput.

Kritiek en Debat

Een van de grootste uitdagingen is het beoordelen of psychisch lijden echt uitzichtloos is. Sommige aandoeningen kunnen na jaren van lijden toch verbetering vertonen, terwijl andere patiënten vaak veelvuldig van behandeling veranderen zonder verbetering.

Er is ook een ethisch debat over het risico dat kwetsbare patiënten zich onder druk gezet voelen, zelfs als dit niet expliciet het geval is. Dit speelt vooral bij mensen met depressie, angststoornissen of andere geestelijke gezondheidsproblemen die hun beoordelingsvermogen kunnen beïnvloeden.

Vaak worden patiënten met psychische aandoeningen geconfronteerd met lange behandeltrajecten en een gebrek aan adequate zorg. In sommige gevallen kiezen mensen voor euthanasie omdat zij geen andere uitweg zien, wat het vraagstuk verder compliceert.

Strengere Wetgeving of Herzieningen?

In sommige landen is er een tendens om de wetgeving aan te scherpen of om strengere controles in te voeren. Dit gebeurt onder druk van ethische overwegingen en maatschappelijke discussies. Vooral de vraag of psychisch lijden altijd als onomkeerbaar kan worden beschouwd, roept veel vragen op.

Kortom, euthanasie bij ongeneselijk psychisch lijden blijft een bijzonder gevoelig en complex thema, dat nog altijd evolueert in het kader van ethiek, medische vooruitgang en juridische herzieningen.

***

Wilt u meer informatie of bijgestaan worden door de specialisten van Lijnrecht? Aarzel dan om ons te contacteren via info@lijnrecht.be , via onze socials of via telefoon 012/26 22 22.

Annebeth MOONS
Advocaat-medewerkster   

Guy SCHIEPERS
Advocaat-vennoot